In het kader van 'De Trainer op 1' gaan we met Jeugdsportnet Zuiderkempen in de periode 2023-2026 op zoek naar manieren om trainers te rekruteren, de huidige trainers langer te behouden en het aantal exit-trainers te beperken. We geven onszelf de ruimte om het begrip 'trainer' zo breed mogelijk te bekijken.

Gisteren bracht ik een bezoek aan één van onze volleybalclubs. Het was een gewone zaterdag-volleybaldag. Iedereen paraat om wedstrijden te spelen. Parking 1 en 2 volledig volzet. Gelukkig was er nog meer dan voldoende plaats op parking 3. Wat betreft infrastructuur heeft de lokale overheid hier, met de steun van Sport Vlaanderen, de laatste jaren een bijzonder grote inspanning geleverd met de uitbreiding en verbouwing van de sporthal (naar mijn inschatting is dit de grootste binnensportinfractuur in de ruime Kempense regio op dit moment) en met de aanleg van een kunstgrasveld voor de nieuwe hockeyclub. Ook de lokale voetbalclub die enkele jaren geleden is gefusioneerd, heeft een volledig nieuw gebouw met kantine en kleedkamers gezet. En een kilometer verderop is enkele maanden geleden het vernieuwde stedelijke openluchtsportpark officieel geopend. Ik vermoed dat deze veranderingen een positieve invloed hebben op de sportparticipatie- en beleving van de inwoners. 
In totaal stonden 25 volleybalwedstrijden op 1 dag op het programma. Dit betekent dat er ongeveer 500 spelers/speelsters aan de slag waren die zich op een leuke en veilige manier wilden amuseren en na de wedstrijd nog iets wilden drinken in de kantine. Tel daar nog eens de trainers, refs, supporters, vrijwilligers bij, ... dan kunnen we toch wel spreken van een grote,straffe organisatie allemaal gerund door vrijwilligers uit de lokale volleybalclub. Wat een energie.

Het was een gezellige drukte in een gemoedelijke sfeer op de tribune en in de kantine. En op het terrein deed iedereen zijn best om er een leuke wedstrijd van te maken met coaches die hun ploeg aanmoedigden en de beste tips gaven. Je kon merken dat de 2 wekelijkse trainingen resulteerden in sportieve technische, taktische en fysieke volleybalacties waardoor er, mede via de regels, sprake was van telkens ongeveer 1,5 uur gezonde spanning en emotie. Bij elke wedstrijd was er een ref, scorebordbedieners, verantwoordelijken om het wedstrijdverloop bij te houden, ... . Iedereen kende zijn taak en was gefocust. 

Via gesprekken kwam ik te weten dat enkele refs meerdere wedstrijden (een 3-tal) floten en dat enkele trainers meerdere wedstrijden coachen. Spelers/speelsters en hun ouders hebben bijna allemaal een heel druk leven en komen snel naar de sporthal voor de wedstrijd en zijn na de wedstrijd vaak snel terug weg. Diegenen die langer blijven, kijken vooral naar de wedstrijden vanop de tribune. En de jongste kinderen pakken een bal en spelen op de vrije terreinen in sporthal 2. Zaalwachters, officieel in dienst bij de lokale overheid, zorgen er mee voor dat de accommodaties in orde zijn en blijven zodat alles vlotjes kan verlopen en spelers/speelsters en bezoekers zich op hun gemak voelen. 
Er zijn enorm veel taken om zo'n volleybalwedstrijddag vlot te laten verlopen. En bij nader inzien worden ze door een minderheid van die meer dan 500 aanwezigen uitgevoerd. Met andere woorden: de meerderheid consumeert en de minderheid produceert. Of de minderheid geeft en de meerderheid neemt. 

Wat is de draagkracht van de hedendaagse volleybalclub in de huidige maatschappij? Wat is de veerkracht van de vrijwilligers?
Elke keer als ik praat met clubverantwoordelijken komt deze situatie naar boven. Het blijft altijd maar weer een enorme inspanning te kosten om vrijwilligers te vinden die een deel van de taken op zich willen nemen.  
Mensen vertellen mij dat het aantal leden in sportclubs in het algemeen is toegenomen. En in sommige gevallen dienen clubs een ledenstop voor bepaalde categorieën in te voeren omdat er te weinig trainers zijn. De sportruimte en accommodaties zijn er momenteel nog wel voldoende in de meeste gevallen. Het helpt ook dat bevoegde instanties van verschillende sportdisciplines ervoor kiezen om de speelruimte en het aantal spelers te verminderen. Een slimme aanpassing aan de tendensen in de maatschappij. En ook clubs passen zich aan. Vaak heeft 1 sportteam meerdere trainers die elk een deel van de trainingen voor hun rekening nemen. En omdat er meer en meer sporters zijn die omwille van diverse redenen niet meer wekelijks naar trainingen en wedstrijden komen worden de teams groter gemaakt. Deze structurele oplossingen worden gevonden en doorgevoerd om binnen de organisatievormen, die al jaren bestaan, te kunnen blijven functioneren. Alhoewel sportfederaties stap voor stap nieuwe, meer laagdrempelige, organisatievormen aanbieden waarmee  sportclubs volgens eigen inzichten aan de slag kunnen. 

De vaste clubvrijwilligers (bestuurders, trainers, verantwoordelijken, refs, ...) tonen dagelijks, wekelijks een enorm grote draagkracht. Voor hen is het principe 'van geven wordt je gelukkig' zeker en vast van toepassing. Voor ieder van deze mensen is de sportclub een bijzonder grote bron van geluk. De grote uitdaging lijkt mij om situaties te creëren waarbij nog meer mensen dit geluk kunnen vinden. Want dan kunnen nog meer kinderen en jongeren betrokken worden bij de sportclub en kan sport en spel nog meer van betekenis zijn. 
Het komt er wellicht op aan om clubs alle kansen te geven om zich beetje bij beetje aan te passen en om te veranderen van binnenuit. Want de kracht zit in de club. Daarom lijkt het mij zinvol om binnen de clubs te zoeken naar potentiële krachten. Voorlopig kom ik binnen mijn gedachtengangen meestal uit bij jongeren. Zij voelen elke week aan wat (vooral) de trainers/coaches voor hen doen en betekenen. Hoe leuk zou het wel niet zijn als we deze spirit kunnen vermeerderen? Jongeren kunnen heel veel geven in de club. Iedereen heeft wel één of ander talent dat hij/zij kan inzetten ten voordele van anderen. Op deze manier is iedereen en 'young leader'. Als dit concept goed geregeld kan worden zijn we toch wel een grote stap voorwaarts lijkt mij.

Clubs dienen dus bij voorkeur te veranderen van binnenuit (en bij voorkeur ook met en door jongeren). En vermits de meeste clubs hier al, in de meeste gevallen op zeer kleine schaal en soms ook wel onbewust, mee bezig zijn is het nuttig om clubmensen bij elkaar te brengen zodat ze hun ervaringen kunnen delen. Dit is wat Jeugdsportnet Zuiderkempen doet. Clubmensen geloven eerder in de resultaten die hun buren hebben bekomen dan in theoretische concepten die van veraf worden voorgeschoteld. En ook goede ervaringen van clubmensen in andere regio's worden spijtig genoeg minder snel opgenomen.           

We vragen chat GPT mee om goede raad.     

Geef 15 tips voor sportverenigingen om te veranderen van binnen uit met de bedoeling om zich aan te passen aan de maatschappelijke veranderingen.